Statüko baharı: Katar’a operasyon ve ötesi

Ufuk UlutaÅŸ - AKÅžAM

OrtadoÄŸu yeni bir tırmanışın içerisine girdi. 2011’de Arap Baharı ile baÅŸlayan deÄŸiÅŸim/dönüşüm trendinin tam aksini tesis etmeyi amaçlayan bu tırmanış, freni patlamış kamyon gibi etrafa çarparak ilerliyor. Åžu an sahnelenen tırmanışın hazırlık aÅŸamasında, 2011’den bu yana yüz binlerce OrtadoÄŸulu hayatını kaybetti, milyonlarcası evlerini terk etti. Yeni terör örgütleri türedi. Darbeler, iktisadi operasyonlar, kalkışmalar hayata geçirildi. Son 6 senede bölgenin yaÅŸadıkları, statükonun intikamı ve güçlenerek geri dönüş çabasından ibaret. Amaç, Arap Baharı öncesi statükoyu güçlendirip yeniden tesis etmek.

Suriye ve Yemen’deki karşı devrim ve iç savaÅŸla, Libya ve Mısır’daki darbeyle, Türkiye’deki darbe giriÅŸimiyle, statükonun elbirliÄŸiyle palazlandırılan DEAÅž’la ve PKK’yla, lambadan çıkarılan mezhepçilik ciniyle ve Yemen’den Suriye’ye pasaportsuz dolaÅŸan Ä°rancı milislerle mezkur tırmanışın altyapısı kuruldu. Trump’ın ekibinin Körfez’deki ve Tel Aviv’deki angajmanları, kâğıt üzerinde bir araya gelemeyecek statükocu aktörleri ortak amaç uÄŸruna birleÅŸtirdi. Ä°srail’in eski Washington Büyükelçisi Michael Oren’in deyimiyle bu operasyonla Arap-Ä°srail çatışması, Arapların diÄŸer Araplara karşı çatışmasına dönüştürülüyor. DiÄŸer bir ifadeyle Ä°srail dâhil olmak üzere Arap Baharı’na en fazla karşı çıkan aktörler, Trump yönetiminin desteÄŸiyle Körfez’i, Levant’ı, Kuzey Afrika’yı, Filistin’i, kısacası OrtadoÄŸu’yu yeniden ÅŸekillendirecek tırmanışa start verdiler.

Katar’a yapılan son operasyonu bu çerçevede deÄŸerlendirmek gerekiyor. Gidenler daha iyi bilecektir: Katar, etrafında bu denli tartışmanın dönmesinin garip geleceÄŸi kadar küçük bir ülke. Fakat Katar, küresel ve bölgesel ölçeÄŸinden daha büyük anlam taşıyor. Arap Baharı sürecinde deÄŸiÅŸim kanadında yer alan nadir ülkelerden birisi. Muazzam medya gücü var. Ä°ktisadi ve siyasi yatırımlarını çeÅŸitlendiriyor. Vekilleri üzerinden Suriye’de Ä°ran’la, Libya’da BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır destekli darbeci Hafter güçleriyle çatışma halinde. Yemen’de Suudi Arabistan’la birlikte operasyonlara katılıyor. Somali’den Irak’a kadar birçok ülkede temas kurduÄŸu/desteklediÄŸi gruplar var. Topraklarında Türkiye’nin askeri üs açmasını istiyor. Filistin’de de önemli bir etkinliÄŸi var; fakat bu etkinlik dışarıdan çoÄŸu zaman tekdüze ve ezbere okunuyor. Hamas’ın lider ekibinin Doha’da yaÅŸaması sebebiyle Katar’ın Filistin’de sadece Hamas’ı desteklediÄŸi ÅŸeklindeki algı da doÄŸru deÄŸil. Katar, Filistin’in “seküler” kanadı veya Arap dünyasının milliyetçi damarına da (bknz. Azmi BiÅŸara) kucak açmış durumda. El-Cezire kanalı bile bu çeÅŸitlendirmeyi göstermeye yeter: Arapçası daha muhafazakâr, Ä°ngilizcesi daha liberal. EksiÄŸiyle ve fazlasıyla Katar, zannedildiÄŸinden daha varyeteli, yumurtasını tek sepete koymayan bir ülke. Bu varyetesi sebebiyle sahada birçok aktörle gündemi uyuÅŸabiliyor veya zıtlaÅŸabiliyor. Arap Baharı sürecinde küresel ve bölgesel statükoyla sıklıkla zıtlaÅŸtığı için 2014’te olduÄŸu gibi ÅŸimdi de yeni bir operasyona maruz kalıyor.

Mevcut operasyonun yukarıda anlatıldığı üzere bölgesel bir gündemi var elbette; fakat Katar açısından merkezinde Arap Baharı’ndaki tavrının (siyasi, finans ve medya desteÄŸi) yanında Hamas bulunuyor. Hamas’ın tasfiyesi ile içerisinde Muhammed Dahlan’ın da olduÄŸu yeni bir Filistin, Ä°srail ile birlikte Trump yönetiminin ve Dahlan’ın hamisi BAE’nin en büyük hayali. Ä°ran’la iliÅŸki suçlamaları ise hiç inandırıcı deÄŸil; kaldı ki BAE’nin Ä°ran’la iliÅŸkisi Katar’dan çok daha fazla.

Katar’ı Suriye’den, Libya’dan çıkarmadan; vekillerini ve medya etkinliÄŸini dizginlemeden operasyona son vermeyecekler gibi görünüyor. Tırmanış farklı formlarda devam edecek. Açıklanan akla ziyan tecrit kararları ve operasyonun kendisinin, Ä°ran’ın sınırlandırılma çabalarına, Ä°srail-Filistin meselesine, Suriye’ye, Yemen’e, Irak’a, Libya’ya velhasıl OrtadoÄŸu’ya faturası olacak. Bundan ise bölgede Ä°ran, Ä°srail ve BAE dışında herkes zarar görecek.